ความเชื่อเรื่องทวดหัวเขาแดง ตำบลหัวเขา อำเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลา

    ประวัติศาสตร์     

     ตามหลักฐานที่ปรากฏในพงศาวดาร เมืองสงขลาหัวเขาแดงตั้งอยู่ตรงปากอ่าวทะเลสาบสงขลา ก่อตั้งขึ้นเมื่อใดไม่ปรากฏเป็นที่แน่ชัด แต่น่าจะเกิดในยุคต้นของกรุงศรีอยุธยา เพราะปรากฏชื่อ "เมืองสงขลา" ในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) พ.ศ.1893 เมืองสงขลามีฐานะเป็นเมืองประเทศราช อีกทั้งเมืองสงขลา ยังปรากฏอยู่ในเอกสารชาวต่างชาติ พวกพ่อค้าและนักเดินเรือ สงขลามีลักษณะเป็นเมืองท่า ที่มีนามว่า "ซิงกอร่า" คนพื้นเมืองเรียก "สิงขร" ที่แปลว่า "ภูเขา" สอดคล้องกับที่ตั้งเมืองสงขลาในอดีต ที่บางส่วนตั้งอยู่บนภูเขา พื้นที่บริเวณหัวเขาแดงมีลักษณะเป็นรูปคล้ายจระเข้ เป็นที่หมายของนักเดินทางในอดีต หัวเขาแดงตั้งอยู่ตรงปลายแหลมสุดของแหลมทรายสทิงพระ มีลักษณะทางกายภาพเป็นหินโคลนที่มีสีแดง จึงเรียกว่า "เขาแดง" และคำว่า "เขาแดง" ก็ยังปรากฏอยู่ในแผนที่เก่าสมัยอยุธยาอีกด้วย

    "ทวดหัวเขาแดง" เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำหัวเขาแดง คนท้องถิ่นเชื่อว่าเป็นเทพที่สถิตอยู่ ณ หัวเขาแดง ปากน้ำเมืองสงขลา มาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล เชื่อว่าท่านจะคุ้มครอง ป้องกันรักษา และให้โชคแก่เมืองสงขลา ต่อมาในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้นมีการสร้างศาลาประดิษฐานทวดหัวเขาแดงไว้อย่างถาวร เป็นสถาปัตยกรรมจีน คล้ายศาลาเรียกว่า "ศาลาทวดหัวเขาแดง" ภายในศาลาแห่งนี้มีรูปจำลองแกะสลักของ "ทวดเขาแดง" และ "พระเอ็งบ้วนต๊ะ" เทพองค์สำคัญองค์หนึ่งของฝ่ายบุ๋น เป็นแม่ทัพที่ชาวจีนต่างนับถือมาก

อิทธิพลความเชื่อต่อคนท้องถิ่นในชุมชน

      มีความเชื่อว่า "ปู่ทวดหัวเขาแดง" คอยคุ้มครองเมืองและประชาชนชาวสงขลาให้แคล้วคลาดจากภัยธรรมชาติ เช่น ปี พ.ศ. 2505 ได้เกิดวาตภัยที่แหลมตะลุมพุก จังหวัดนครศรีธรรมราช มีพายุไต้ฝุ่นได้พัดเข้ามาที่ปากอ่าวสงขลา ปู่ทวดหัวเขาแดงและสิ่งศักดิ์สิทธิ์เมืองสงขลา ได้ช่วยกันต้านทานและขจัดปัดเป่าไม่ให้พายุเข้าสู่เมืองสงขลาได้ โดยมีการสันนิษฐานว่าบริเวณใกล้ที่ตั้งของศาลแห่งนี้ ในอดีตเคยเป็นป้อมปราการมาก่อน

       เมื่อแพเข้าจอดเทียบท่าบริเวณฝั่งหัวเขาแดง รถของเราค่อย ๆ เคลื่อนตัวผ่านบริเวณหน้าศาลทวดหัวเขาแดงอย่างช้า ๆ ผู้คนทั้งคนท้องถิ่นและต่างถิ่นพร้อมใจกันบีบแตร เสียงดังลั่นไปทั่วบริเวณ เป็นเสมือนสัญลักษณ์ของแสดงความเคารพต่อศาลเจ้าแห่งนี้ และทุก ๆ ปี จะมีงานเทศกาลยิ่งใหญ่ "สมโภชปู่ทวดพ่อหัวแดง" นั่นเอง

 

1.ด้านสังคม

       ทวดเขาแดงมีส่วนที่สานสัมพันธ์ของคนที่อยู่รวมกันในสังคมชุมชน  มีส่วนก่อให้เกิดความรู้สึกเป็นหมู่เป็นพวกเดียวกันก่อให้เกิดความสามัคคีในหมู่คณะเป็นผลที่ช่วยลดความขัดแย้งโดยปราศจากการแบ่งแยกเชื้อชาติ  เพราะเนื่องจากคนในชุมชนนั้นก็มีกลุ่มบุคคลหลายเชื้อชาติเข้ามาอยู่อาศัยจึงย่อมมีความแตกต่างของวัฒนธรรม

       แต่มีความเชื่อเกี่ยวกับทวดร่วมกันจึงทำให้คนในสังคมที่มีความเชื่อจะประพฤติดีอยู่ในศีลในธรรม  เพราะทุกคนเชื่อว่าทวดเป็นวิญญาณสักสิทธิ์รู้และเห็นในพฤติกรรมต่าง ๆของลูกหลาน  โดยทวดจะช่วยเหลือคนที่เดือดร้อนและมาบนบานศาลกล่าวไว้  โดยถ้าคนๆนั้นยิ่งมีกรรมดีมากเท่าไหร่ทวดยิ่งช่วยได้มาก  แต่ถ้าทำกรรมชั่วไว้ทวดก็จะไม่ช่วย  ฉะนั้นชาวประมงในชุมชนจึงยึดหลักศีลธรรม ทำดีได้ดี  ทำชั่วได้ชั่ว

2.ด้านจิตใจ

        ทวดหัวเขาแดงถือเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจให้พ้นจากความกลัวในช่วงที่ออกทะเลของชาวประมงพื้นบ้านในชุมชนหัวเขาแดง  โดยชาวประมงพื้นบ้านได้ใช้ทวดหัวเขาแดง  เป็นที่ยึดเหนี่ยวทางจิตใจเนื่องจากทวดหัวเขาแดงมีความสักสิทธิ์ ทำให้ชาวบ้านเกิดความศรัทธาเชื่อถือและเคารพในทวดหัวเขาแดงเมื่อชาวประมงพื้นบ้านต้องเผชิญกับพายุคลื่นลมที่รุนแรงก็จะนึกถึงทวดเสมอ                                                          

       จึงถือได้ว่าทวดหัวเขาแดงเป็นศูนย์รวมทางจิตใจของชาวประมงในชุมชนก็ว่าได้เช่น  ปัญหาที่ชาวประมงหรือคนทั่วไปในชุมชนมีปัญหาที่หมดหนทางออกและไม่มีที่พึ่งทางจิตใจจึงมีการบนบานศาลกล่าวกับทวดเขาแดงเพื่อเป็นการขอร้องให้ทวดช่วยเหลือและดลบันดาล  ให้ชาวประมงจับปลาได้มากกว่าเดิม  หรือบุคลคลทั่วไปที่มาบนบานศาลกล่าวให้ประสบความสำเร็จในชีวิต  ในหน้าที่การงาน  การศึกษา  เมื่อบรรลุตามจุดประสงค์แล้วจึงมาแก้บนเพื่อแสดงความเคารพ

        สำหรับชาวประมงนั้นทวดหัวเขาแดงเป็นหนทางหนึ่งที่จะสามารถทำให้ชาวประมงพื้นบ้านเกิดกำลังใจในการทำมาหากิน  อีกกรณีคือผู้ที่เจ็บป่วยโดยไม่ทราบสาเหตุ  หากได้มาบนบานศาลกล่าวกับทวดจะทำให้มีกำลังใจมากขึ้นเข้มแข็งมากขึ้น  หายจากอาการต่าง ๆโดยไม่ต้องกินยาต่าง ๆก็ปรากฏให้เห็นเป็นข่าวอยู่เสมอ  หรือกรณีคนที่ไม่สบายเป็นโรคร้ายแรงรักษาไม่หาย  หมอบอกว่าไม่มีทางรักษาหายจากโรคแน่ ๆ  เมื่อได้มาบนบานกับทวดหัวเขาแดง  ก็ทำให้มีกลังใจมากขึ้นย่อมทำให้บุคคลนั้นหายจากโรคได้จริง        

        สุดท้ายชาวประมงในพื้นที่และผู้คนในชุมชนมีวามเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน  สามารถดำรงชีวิตและประกอบอาชีพได้อย่างราบรื่นสะท้อนออกมาในระบบความสัมพันธ์ทางสังคมและความเชื่อที่มีต่อทวดหัวเขาแดง  เป็นปฏิสัมพันธ์สิ่งศักดิ์สิทธิ์ในชุมชนกับผู้ตนที่ดำรงอยู่ในชุมชน.

            กล่าวได้ว่าความเชื่อเรื่อง ทวดหัวเขาแดงเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เป็นเรื่องราวความเชื่อที่สืบทอดกันมาจากรุ่นสู่รุ่น และจากความเชื่อได้พัฒนากลายเป็นการประกอบพิธีกรรมตามมา ซึ่งชาวประมงพื้นบ้านในชุมชนมีศรัทธาที่แรงกล้าต่อทวดหัวเขาแดงก็เคยเห็นและเคยสัมผัสมาแล้วด้วยถึงอำนาจความศักดิ์สิทธิ์ของทวดหัวเขาแดงไม่ว่าจะเป็นการแคล้วคลาดจากพายุคลื่นลมที่รุนแรงในทะเล ขณะออกเรือสู่ทะเลทำประมงหรือการหายจากอาการป่วยไข้ที่เกิดขึ้นโดยไม่ทราบสาเหตุและเมื่อทำพิธีกรรมเซ่นไหว้ทวดหัวเขาแดงอาการเหล่านั้นจะหายไป ซึ่งถือว่าเป็นปรากฏการณ์เหนือธรรมชาติในความรู้สึกของชาวประมงพื้นบ้านและผู้คนในชุมชนและเมื่อพวกเขาแสดงให้ความเคารพนับถือ ปฏิบัติสืบทอดความเชื่อแล้วทำให้รู้สึกสบายใจและลักษณะของเครือข่ายยืดเหนี่ยวจิตใจทำให้มีจิตใจเข้มแข็งพร้อมที่จะเผชิญกับปัญหาต่าง ๆ หรือเผชิญกับสิ่งที่ไม่อาจจะคาดเดาได้อันก่อให้เกิดความกลัวและบั่นทอนจิตใจในการดำรงชีวิต ซึ่งสอดคล้องกับหลักความเชื่อที่ว่า ความเชื่อเป็นวัฒนธรรมดั่งเดิมของมนุษย์มีความสอดคล้องกับอำนาจลึกลับเหนือธรรมชาติหรือเกี่ยวกับภูติผีวิญญาณต่าง ๆ อันมาจากการมนุษย์มีชีวิตผูกพันอยู่กับธรรมชาติสูงมากในขณะที่มีความรู้ความเข้าใจในธรรมชาติน้อยมาก ดังนั้นเมื่อได้พบเห็นเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติก็รู้สึกหวาดกลัวและแปลกประหลาด

      เนื่องจากไม่สามารถอธิบายเกี่ยวกับปรากฏการณ์ธรรมชาติเหล่านั้นได้จึงมีความเชื่อว่าน่าจะมีอำนาจลึกลับบางอย่างทำให้เป็นเช่นนั้น เกิดเป็นการยอมรับนับถือการยึดมั่นในสิ่งหนึ่งที่ไม่มีตัวตนและไม่มีความเป็นจริงอยู่ การยอมรับนับถือจึงพิสูจน์ได้และอาจจะพิสูจน์ไม่ได้

     พิธีกรรมวัฒนธรรมความเชื่อสอดคล้องกับการดำรงชีวิตดังเช่น ความเชื่อเรื่องทวดหัวเขาแดงที่มีอิทธิพลต่อชาวประมงที่มีการดำรงชีวิตแบบพึ่งพาอาศัยกับธรรมชาติ การลงเรือออกสู่ทะเลไปจับสัตว์น้ำในแต่ละครั้งนั้นมีความเสี่ยง อาจเกิดพายุหรืออันตรายทางทะเล สภาวะทางอากาศที่แปรปรวน ชาวประมงจึงมีที่พึ่งทางจิตใจเพื่อช่วยสร้างความเชื่อมั่นสร้างกำลังใจให้ตนเองและลูกเรือ ผลที่ได้รับคือ การกลับเข้าฝั่งอย่างปลอดภัยได้ผลปริมาณมาก ทำให้เกิดความเชื่อขึ้นหลายอย่างในการดำรงชีวิตทั้งในภาวะปกติและภาวะคับขันและความเชื่อจากประสบการณ์ของชาวประมงเอง จากการสังเกตภาวการณ์เปลี่ยนแปลงของธรรมชาติเช่น การมองฟ้าเป็นสีแดงก็เชื่อว่าเกิดลมพายุให้รีบนำเรือกลับเข้าฝั่ง การสังเกตสีของน้ำเพื่อทราบว่าบริเวณใดมีปลาจำนวนมากและปลามีน้อย

      สรุปได้ว่า ความเชื่อและพิธีกรรมเกี่ยวกับทวดหัวเขาแดงมีความแตกต่างไปจากพื้นที่อื่น ๆ เพราะว่าชาวบ้านที่นับถือและเคารพทวดหัวเขาแดงไม่ได้มีแค่คนไทยพุทธ แต่ยังมีคนไทยจีนและคนไทยมุสลิมที่เชื่อถือศรัทธาในอำนาจความศักดิ์สิทธิ์ของทวดหัวเขาแดง เนื่องจากพวกเหล่านี้อาจจะเคยพบเห็นหรือเคยสัมผัสกับเหตุการณ์ที่เชื่อว่าเป็นผลมาจากอำนาจอันศักดิ์สิทธิ์ของทวดหัวเขาแดง

เปิดงานสมโภชปู่ทวดหัวเขาแดง

เทศบาลนครสงขลา ร่วมกับ 5 สมาคมจีน จังหวัดสงขลา กำหนดจัดงานสมโภชปู่ทวดหัวเขาแดง อันเป็นงานเทศกาลประจำปี ณ ปะรำพิธี บริเวณลานว่าว แหลมสมิหลา อำเภอเมือง จังหวัดสงขลา ภายในงานจัดให้มีพิธียกเสาเทวดา พิธีปักหลักมณฑลพิธี พิธีสะเดาะเคราะห์ พิธีลุยไฟ พิธีเทกระจาด พิธีส่งเก้ง (สวดมนต์จีน) ทุกวัน พิธีอิ่วเก้ง ขบวนแห่องค์พระและสิ่งศักดิ์สิทธิ์รอบเมืองสงขลา การประมูลวัตถุมงคลหน้าองค์พระ พิธีบวงสรวงเซ่นไหว้ ทวดหัวเขาแดง และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ พิธีเทกระจาด และมีพิธีแสดงอภินิหาร

    สำหรับการจัดงานสมโภชทวดหัวเขาแดง นับจากอดีตจนถึงปัจจุบัน จะมีการจัดงานในช่วงวันคล้ายวันเกิดทวดหัวเขาแดงอันเป็นศูนย์ยึดเหนี่ยวจิตใจของชาวจังหวัดสงขลา โดยจะมีการจัดงานสมโภชเฉลิมฉลอง เพื่อให้ประชาชนเชื้อสายจีน และประชาชนทั่วไปได้มีโอกาสสักการะบูชา ขอพรทวดหัวเขาแดง และองค์พระ สิ่งศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองจากศาลเจ้าต่าง ๆ ซึ่งคณะกรรมการจัดงานได้อัญเชิญมาประดิษฐาน ณ ปะรำพิธี บริเวณลานว่าว แหลมสมิหลา เพื่อความเป็นสิริมงคลแก่ตนเองและครอบครัว อีกทั้งเป็นการส่งเสริมการอนุรักษ์ สืบสานวัฒนธรรมและประเพณีท้องถิ่นให้คงอยู่สืบไป

     นอกจากนี้ ยังเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดสงขลา และส่งเสริมเศรษฐกิจท้องถิ่นเป็นการกระจายรายได้สู่ชุมชนและประชาชนในท้องถิ่น

       “ทวดหัวเขาแดง” เป็นพระที่ชาวจังหวัดสงขลาเชื่อว่าเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่จะช่วยขจัดปัดเป่าภัยอันตราย ไม่ว่าจะเป็นวาตภัย อุทกภัย อัคคีภัย แม้แต่โจรภัยให้หมดสิ้นไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งชาวประมงที่นำเรือออกจับปลา เมื่อมีการแล่นเรือผ่านศาลทวดหัวเขาแดง ก็จะมีการจุดประทัดถวายสักการะ ด้วยมีความเชื่อว่า “ทวดหัวเขาแดง” จะช่วยคุ้มครองให้ปลอดภัยจากการเดินเรือ และช่วยให้จับปลากลับมาได้เป็นจำนวนมาก